Judo
pochodzi z Japonii.
Jego twórcą był Jigoro
KANO (1860-1938).
Zebrał on i ulepszył chwyty jiu-jitsu nadając im nową formę. Kano
usunął z jiu-jitsu elementy mogące zagrozic zdrowiu lub życiu
wprowadzając nowe, stworzone przez siebie. Nazwę JUDO
można tłumaczyć jako
"drogę
do zwinności" lub
"drogę
ustępowania" (JU
- zwinnie, ustępować;
DO
- droga, zasada).
Tę
tytułową zasadę judo - zasadę "JU"
(ustępowanie) wyjaśnia
Kano na przykładzie: "Przypuśćmy,
że siłę człowieka oceniamy w jednostkach od 1
do
10.
Np. siła mojego przeciwnika równa się 10
jednostkom,
moja siła - 7
jednostkom.
Z tego wynika, że gdybym nawet użył całej swojej siły przeciwko
sile przeciwnika, to mierząc siłę przeciwko sile musiałbym
przegrać. Jednak, gdy zamiast przeciwdziałać mu swoją siłą,
ustąpię mu na tyle by nie stracić równowagi, wówczas przeciwnik
nie przygotowany na taki manewr, pochyli się w przód i straci
równowagę. W tym położeniu jest on zdecydowanie słabszy (nie ze
względu na swoją siłę fizyczną, lecz niedogodną pozycję) i jego
siła przeciwko mojej wynosi dajmy na to 3
jednostki,
zamiast normalnych 10.
Ja natomiast utrzymuję równowagę i posiadam siłę 7
jednostek.
W tym momencie mogę pokonać przeciwnika, używając do tego połowy
swojej siły, tj. 3,5
jednostki.
Sytuacja ta pozwoli mi na zachowanie drugiej połowy siły do innych
celów". Oczywiście
walka nie polega jedynie na ustępowaniu; w celu jej dogodnego
przeprowadzenia stosuje się różnego rodzaju dźwignie itp. sposoby
bezpośredniego, otwartego ataku.
Druga zasada judo to maksimum
efektu (skuteczności),
polegająca na stosowaniu racjonalnych, czyli odpowiednich rzutów i
chwytów.
Współczesne
judo jest sportem ściśle ograniczonym przepisami opartymi na
starych japońskich zasadach walki wręcz. Jest to rodzaj walki
zapaśniczej, wymagającej specjalnego ubioru zwanego "judogi".
Jakkolwiek judo wywodzi się z wojskowej sztuki walki na śmierć i
życie, zastosowanie judo do obrony osobistej jest obecnie celem
drugoplanowym. Ogólny rozwój fizyczny, a następnie uzyskanie
skuteczności w zawodach, oto główne cele współczesnego judo. Celem
przewodnim, uzyskanym przez systematyczne ćwiczenia, wysuniętym
przez twórcę judo - Jigoro Kano, jest "doskonalenie
samego siebie".
Judo przyczynia się do
harmonijnego rozwoju, przekonuje, że nie siła i ciężar ciała, a
szybkość i zręczność są czynnikami decydującymi w działaniu. Jest
dla młodzieży właściwym systemem wychowania fizycznego, sportem,
który najlepiej przygotowuje do życia. Pozwala młodzieży nie tylko
odkryć i rozwijać własne możliwości, ale także osiągnąć
skuteczność w działaniu. Judo rozwija szybkość, zwinność,
wytrzymałość i siłę, a także spostrzegawczość, opanowanie, odwagę,
odporność, koncentrację i wytrwałość. Jego wpływ wychowawczy jest
niezaprzeczalny.
W judo
istnieją tak zwane stopnie zaawansowania technicznego "kyu"
i "dan". Są one odpowiednikiem klas sportowych w innych
dyscyplinach sportu. Przejście do każdego następnego stopnia
wymaga odpowiedniej ilości wygranych walk i opanowania pewnej
liczby elementów technicznych. Z biegiem czasu konsekwentnie
zmieniała się technika judo w kierunku maksymalnej skuteczności.
Od początku istnienia judo w nowoczesnej formie stało się ono
sportem walki, wymagającym wieloletniego żmudnego treningu, w
którym elementy techniki wyćwiczone są na bazie wielkiej ilości
powtórzeń, wyrabiania siły i szybkości, a wszystkie zewnętrzne
czynniki podporządkowane są skuteczności.
Trening judo jest
bardzo ciężki i dla uzyskania wysokiej klasy niezbędne jest
ćwiczenie 5 - 6 razy w tygodniu. Trening zaczyna się 20-minutową
rozgrzewką, która zawiera ćwiczenia ogólnorozwojowe oraz specjalne
ćwiczenia techniczne, później następuje godzina ciągłej walki
treningowej (randori), a następnie wiele ćwiczeń o różnego rodzaju
natężenia (np. tzw. uchikomi - tj. powtórzeń "wejść" bez
rzucenia przeciwnika na matę, wykonywanych w szybkim tempie),
uzupełniających ćwiczeń siłowych itd. Ćwiczenia siłowe ze sztangą
i na przyrządach są już od lat uznanym i powszechnie stosowanym
uzupełnieniem treningu technicznego. Nie można głosić fałszywych
haseł, że siła jest w judo nieistotna. Siła i wytrzymałość są
równie ważne jak umiejętności techniczne.
"W judo nie ma sekretów, postęp zależy od zdolności i wytrwałości danej jednostki i od nauczyciela. Czy słaby może pokonać olbrzyma, względnie czy judoka może zwyciężyć zapaśnika albo boksera, zależy całkowicie od indywidualnych cech obu przeciwników Są dobrzy bokserzy, judoka i zapaśnicy. Wszyscy mają możliwość wygrania walki w oparciu o zręczność i umiejętności techniczne. Ten z przeciwników, który potrafi pierwszy zastosować skutecznie swoją technikę, będzie niewątpliwie zwycięzcą" - K. Kobayashi.
Udział w zawodach jest ostatecznym sprawdzianem umiejętności, wartości fizycznych. i psychicznych judoka. Zachowanie w tych warunkach jest najlepszym sprawdzianem wartości uprawiającego judo. Nauczanie judo przebiega w stopniach zaawansowania technicznego "kyu" i "dan". Każdy z ćwiczących, po opanowaniu pewnej ilości elementów technicznych i złożeniu specjalnego egzaminu, uzyskuje wyższy stopień i ma prawo noszenia pasa odpowiedniego koloru. Najniższym stopniem jest 6 kyu.
Technikę
judo podzielić można na dwie zasadnicze grupy: rzuty (nage-waza) i
chwyty (katame-waza).
I. NAGE-WAZA
- technika rzutów, stosowana wówczas, gdy przeciwnik traci
równowagę, lub jest z niej wytrącony. Rzut wykonywany jest
przeważnie przez zastawienie drogi (po której dąży przeciwnik aby
uzyskać równowagę) nogą, biodrami, stopą itd. tak, aby przez
dalsze wychylenie rękami doprowadzić go do upadku na plecy. W
grupie tej występują również kontrataki oraz połączenia dwu lub
więcej pojedynczych rzutów - tzw. kombinacje. Przejścia do drugiej
dużej grupy elementów techniki - sprowadzenia do walki w parterze
(hairi-kata) - to specyficzny, odrębny dział techniki.
II.
KATAME-WAZA - dosłownie: technika
obezwładnień - dzieli się na trzy podgrupy: trzymania, dźwignie i
duszenia. Trzymania - polegają na utrzymaniu przeciwnika na
plecach na macie, tak aby można było całkowicie kontrolować jego
ruchy. Za utrzymanie przeciwnika w ten sposób przez 30 sekund
otrzymuje się punkt (ippon) i wygrywa walkę. Dźwignie - w walce
sportowej dozwolone jest stosowanie dźwigni (tj. wyłamywania i
wykręcania) jedynie na staw łokciowy. Doprowadzenie do sytuacji,
która w samoobronie pozwoliłaby na unieszkodliwienie przeciwnika,
daje wygraną w walce sportowej. Duszenia - tj. nacisk krawędzią
przedramienia lub kołnierzem judogi na krtań lub tętnicę szyjną.
W
każdej z tych grup, podobnie jak przy rzutach, występują również
obrony i kontrataki oraz kombinacje różnych elementów. Wszystkie
te elementy techniki zostały dla celów szkoleniowych
usystematyzowane przy uwzględnieniu dwóch generalnych założeń: -
ich znaczenia praktycznego tj. skuteczności i częstości
występowania w zawodach, - możliwości właściwego, technicznego
opanowania przez ćwiczących.